با توجه به استقبال روزافزون از شرکت‌های لجستیکی در دنیای رقابتی کنونی و رشد و توسعه این گونه شرکت‌ها لازم است تا هرچه بیشتر با این نوع شرکت‌ها که ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی هستند آشنا شویم. به همین منظور، در این قسمت تلاش شده است تا تصویری شفاف از نسل‌های مختلف شرکت‌های لجستیکی ارائه شود.
شرکت های لجستیکی از پنج نسل مختلف تشکیل شده اند که هر یک وظایف خاص خود را دارند.
شرکت‌های لجستیکی طرف اول ( 1PL )
این نسل از ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی همان شرکت یا شخص حقیقی یا حقوقی است که نیاز دارد بار، کالا، محصول یا وسیله خود را از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر حمل کند و خودش این کار را انجام می‌دهد. عبارت «ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی طرف اول» هم به ارسال‌کننده بار و هم به دریافت‌کننده بار اطلاق می‌شود. یک 1PL ممکن است یک سازنده، تاجر، واردکننده، صادرکننده، عمده‌فروش، خرده‌فروش یا توزیع‌کننده‌ای در حوزه تجارت بینالملل باشد. 1PL همچنین ممکن است مؤسساتی همچون یک دستگاه دولتی یا یک شخص حقیقی یا خانواده‌ای باشد که از یک مکان به مکانی دیگر جابجا می‌شود.
در یک کلام، هرگاه صاحب کالایی، کالای خود را از مبدا آن به مکانی جدید جابجا کند به عنوان یک « ارائه‌دهنده خدمات لجستیکی طرف اول» محسوب می‌شود.
شرکت‌های لجستیکی طرف دوم ( 2PL)
این نسل از ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی، متصدیان حمل‌ونقلی هستند که دارای دارایی‌های سرمایه‌ای (همچون کامیون، فضای انبار و مانند این‌ها) بوده و به طور واقعی همه ملزومات انجام حملونقل را دارا هستند.
نمونه‌های بارزی از 2PL ها :
- خطوط حملونقل دریایی که کشتی‌هایی را تحت مالکیت یا در اجاره خود دارند.
- شرکت‌های خطوط هوایی که هواپیماهایی را تحت مالکیت یا در اجاره خود دارند.
- شرکت‌های حمل و نقل زمینی بار که کامیون‌هایی را تحت مالکیت یا در اجاره خود دارند.
شرکت های لجستیکی طرف دوم دارای ناوگان حمل‌ونقلی هستند.
شرکت‌های لجستیکی طرف سوم ( 3PL )
ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی طرف سوم، شرکت‌هایی هستند که خدمات لجستیکی برون‌سپاری شده را در قالب قراردادهایی مشخص (معمولا بلندمدت) برای شرکت‌ها انجام می‌دهند. شرکت‌های لجستیکی طرف سوم معمولا قسمتی یا گاهی وقت‌ها کل کارکردهای مدیریت زنجیره تامین شرکت‌های طرف قرارداد خود را برعهده می‌گیرند.
به عبارتی، شرکت‌های لجستیکی طرف سوم یا به اختصار 3PL ها به شرکت‌هایی گفته می‌شود که سازمان‌های تولیدی یا خدماتی، بخشی یا کل امور لجستیکی خود را به آنها برون‌سپاری می‌کنند. این شرکت‌ها معمولا در حوزه‌های حملونقل و انبارداری متخصص هستند و قادرند خدمات خود را با انواع مختلف و متنوعی از محصولات منطبق سازند.
براساس تعریفی دیگر، 3PL ها کسب و کارهایی تجاری هستند که در زمینه اجرای عملیات لجستیکی مجزا و یا وظایف پیچیده لجستیکی (موجودی انبار شده، حملونقل، مدیریت سفارشات، توزیع فیزیکی و غیره) سرویس ارائه می‌دهند.
شرکت‌های لجستیکی بزرگی همچون DHL, FedEx, CEVA & NYK Logistics از نوع نسل سوم ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی محسوب می‌شوند.
نظر به مزایا و اهمیت فراوانی که شرکت‌های لجستیکی طرف سوم می‌توانند در نظام توزیع کشور ایفا نمایند، باید اذعان داشت که متاسفانه توسعه و راه‌اندازی چنین شرکت‌هایی، به معنای واقعی، در سطح کشور هنوز مورد توجه قرار نگرفته است. از دلایل اصلی عدم شکل‌گیری و توسعه ارائه دهندگان خدمات لجستیک در کشور را می‌توان رسمیت نیافتن شرکت های لجستیکی طرف سوم در کشور و نبود متولی مشخص برای فعالیت‌های آن شرکت‌ها که نسبت به صدور مجوزها، ملاحظات قانونی موردنیاز و نیز نظارت بر حسن فعالیت‌های آنها برشمرد.
شرکت پخش سراسری برزویه حکیم لجستیک (BHL ) یک شرکت تخصصی لجستیکی طرف سوم در صنعت بهداشتی و آرایشی ایران می باشد که به صاحبان کالا و برندهای خدمات تخصصی این حوزه را ارائه می دهد.
شرکت‌های لجستیکی طرف چهارم ( 4PL ) :
این نسل از ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی به‌صورت یک تشکیلات مستقل است که اساس آن نه بر پایه دارایی‌های سرمایه‌ای خدمات لجستیکی (مثل وسایل حملونقل و نگهداری) بلکه از نوع یکپارچه‌کنندگی است که منابع، قابلیت‌ها و فناوری‌های سازمان خود را با سایر شرکت‌ها و سازمان‌ها (شامل تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و حتی شرکت‌های 3PL یکپارچه کرده و از این طریق، راه‌حل‌های مدیریت زنجیره تامین جامع را برای مشتریانش طراحی، ایجاد و اجرا می‌کند. از شرکت‌های لجستیکی طرف چهارم به عنوان یک تشکیلات مستقل یاد می‌شود.
شرکت‌های لجستیکی طرف چهارم است که با دسترسی که به شرکت‌های حملونقل ملی و بینالمللی دارد از طریق ارائه خدمات مشاوره‌ای و سازماندهی مجدد خدمات لجستیکی و تدارک مناسب باعث کاهش هزینه‌های لجستیکی مشتریان خود می‌شود. این شرکت ها بیشتر تاکید خود را بر شکل‌دهی محصولات، بازمهندسی فرایندهای بسته‌بندی و مونتاژ، همچنین باز سازماندهی فرایند توزیع گذاشته است و از این طریق غالبا باعث بهبودهای قابل‌توجهی بدون نیاز به استفاده از فناوری‌های پیچیده و زیاد برای مشتریان خود می‌شود.
شرکت‌های لجستیکی طرف پنجم ( 5PL ) :
ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی طرف پنجم، تقاضاهای مختلف 3PL ها و اعضای مختلف زنجیره تأمین را در یک ظرفیت حجیم تجمیع و یکجا می‌کند تا از این طریق آنها بتوانند با مذاکرات دوجانبه امکان توافق روی نرخ‌های مطلوب‌تری با شرکت‌های حملونقل (زمینی، دریایی، هوایی) داشته باشند. این نسل از ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی همچون نسل قبل (چهارم) بر پایه دارایی‌های سرمایه‌ای نبوده بلکه تلاش می‌کنند تا خدمات خود را در یک بستر الکترونیکی ارائه دهند. ویژگی کلیدی 5PL ها تلاش آنها برای ایجاد همکاری مشارکتی بین اعضای یک زنجیره تامین با شرکت‌های لجستیکی به‌منظور حداکثر بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود با ایمن‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه‌حل ممکن است.
مدیریت الکترونیکی زنجیره تامین از وظایف اصلی ارائه دهندگان خدمات لجستیکی طرف پنجم است.
کارکرد اصلی 5PL ها بیشتر برای زنجیره‌های تامین بینالمللی بوده و باعث کمرنگ شدن نقش مرزهای کشورها در مراودات و تجارت جهانی می‌شوند.
منبع: کتاب لجستیک تجاری. سلیمانی سدهی، مجتبی؛ میاندوآبچی، الناز. انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی. ۱۳۹۷.